Stel je voor dat je hersenen geen vaste capaciteit hebben, maar elke dag nieuwe verbindingen kunnen maken en sterker kunnen worden. In het boek 'Het grenzeloze brein' (2019) laat hoogleraarJo Boaler zien hoe iedereen zijn denkvermogen kan vergroten. De zes leersleutels die zij beschrijft, laten zien hoe je door anders te kijken naar leren, fouten en samenwerking, je hersenen optimaal kunt benutten.

De 6 leersleutels:

1) Onze hersenen creëren, versterken of verbinden neurale paden wanneer we leren
Dit betekent dat we allemaal kunnen groeien. Ons brein is niet statisch, zoals velen misschien denken. Onze hersenen leggen letterlijk nieuwe verbindingen en paden aan, maar wanneer we die niet meer gebruiken, sterven ze af.

Onderstaande afbeelding maakt duidelijk dat hersenen zich op drie manieren ontwikkelen:

Bron afbeelding: Het grenzelose brein, pagina 27, Boaler (2019) 

1. Er wordt een nieuw pad aangelegd. In het begin is dit pad teer en zwak. Hoe beter je iets leert, hoe sterker het pad wordt.
2. Een bestaand pad wordt verstevigd.
3. Er ontstaat een verbinding tussen twee paden die eerder niet verbonden waren.

Onze hersenen groeien en veranderen continu. 

2) Wanneer iets ons moeite kost en we fouten maken, is dat ideaal voor de groei van onze hersenen 
Daarom is het jammer dat veel mensen hun mond houden uit angst voor de reactie van anderen. Het is niet erg wanneer je iets niet weet, ook niet als leidinggevende. Doe nooit alsof je iets weet wat je niet weet. Het is veel beter het voorbeeld te geven van een mindset gericht op ontdekken, nieuwsgierig zijn en het niet erg vinden onzeker te zijn. 

Ook in de zorgsector merk ik dat fouten soms worden 'weggemoffeld'. Zelf maakte ik het volgende mee: een collega verzorgende IG ontdekte tijdens de late dienst dat een collega in de vroege dienst medicatie was vergeten. Dit werd opgelost met een appje: “Hey, je was de medicatie vergeten, ik heb het zakje weggegooid.” Geen melding, geen rapportage. Later bleek dat deze fout vaker werd gemaakt (het ging om een kuur die eigenlijk afgelopen moest zijn, maar er bleken nog veel pillen over te zijn). Het is veel krachtiger om hier als team van te leren.

Boaler beschrijft een voorbeeld van een arts, Martin Samuels, die positief aankijkt tegen het maken van fouten. In de medische wereld kunnen fouten levens kosten, maar Samuels accepteert fouten en spreekt er zelfs over op congressen, zodat anderen ervan kunnen leren. De angst om fouten te maken is juist een kenmerk van een statische mindset, zoals Carol Dweck beschrijft in haar boek 'Mindset, Verander je manier van denken om je doelen te behalen'. 

Leren van fouten is dé manier om superpaden te ontwikkelen. Daag jezelf dus uit met moeilijke uitdagingen.  Want wie routinematig elke dag hetzelfde doet, legt weinig nieuwe verbindingen aan in de hersenen.

3) Wanneer we onze overtuigingen veranderen, veranderen ons lichaam en onze hersenen ook
Wanneer je weet dat je hersenen op een spier lijken die door inspanning groeit, verandert je prestatieniveau. Toch zijn er docenten die denken dat slechts enkele leerlingen succesvol zullen zijn. Ik heb dit zelf ervaren. Als net afgestudeerde verpleegkundige gaf ik op 21-jarige leeftijd een gastcollege aan vmbo-leerlingen van 14-15 jaar. Na afloop zei de docent: “Leuk jouw presentatie, maar deze leerlingen zullen nooit komen waar jij nu staat.” Wat hij niet wist, was dat ik zelf ook op diezelfde school had gezeten. Ik voelde woede én schaamte en durfde niets te zeggen. Pas jaren later besefte ik dat iedereen kan groeien. En als ik me al zo voelde, hoe moeten deze leerlingen zich dan wel niet hebben gevoeld?

De manier waarop je denkt doet ertoe. Carol Dweck beschrijft de statische mindset en de groeimindset. Verschuif de focus van een vermeende persoonlijke tekortkoming naar een leerproces. Wanneer iemand zegt: “Ik kan heel slecht tekenen”, zeg dan: “Je bedoelt dat je het nóg niet hebt geleerd.”

Positieve overtuigingen over wat we kunnen, zorgen ervoor dat onze hersenen en ons lichaam anders functioneren en we betere resultaten behalen.

4) We optimaliseren onze neurale paden door met een multidisciplinaire benadering over ideeën na te denken
We leren het beste wanneer we meerdere paden tegelijk stimuleren. Dat kan door met een multidimensionale benadering naar kennis te kijken. In plaats van één manier van denken te gebruiken (bijvoorbeeld puur analytisch), is het beter om te leren via meerdere invalshoeken: visueel, fysiek, conceptueel én sociaal. Voorbeeld: kinderen bouwen een kubus met blokjes, verven hem en gebruiken dat om wiskundige berekeningen te begrijpen.

Zelf herken ik dit: ik maak graag visuele samenvattingen van boeken. Beeld is een krachtig leermiddel; door tekst visueel te maken, kan ik het beter onthouden. Door te leren met meerdere invalshoeken tegelijk, begrijp je dingen dieper en onthoud je ze beter.

5) Hoe snel je kunt denken, is geen maatstaaf voor begaafdheid
Leren wordt geoptimaliseerd als we ideeën benaderen met creativiteit en flexibiliteit. Het is een mythe dat je snel moet zijn om goed te zijn in bijvoorbeeld wiskunde. Snelheid is niet belangrijk bij het leren. Ken je dat gevoel bij een toets waarbij je de tijd ziet wegtikken? Zelf werd ik daar altijd zenuwachtig van. Stress blokkeert je werkgeheugen, het deel van de hersenen dat je nodig hebt om berekeningen te maken.

Langzame, diepgaande denkers bereiken op de lange termijn vaak meer dan snelle denkers. Ook sociale vergelijkingen kunnen schadelijk zijn: als je hoort dat je broer of zus het beter kan omdat het ‘in de genen zit’, werkt dat ontmoedigend. Beter is het om te denken: “Als zij het kunnen, kan ik het ook.”

6) Verbinding met mensen en ideeën versterkt neurale paden en het leerproces
Vond jij groepsopdrachten ook vaak lastig? Ik soms wel. Maar samenwerken is juist ontzettend belangrijk. Wanneer je je verbindt met de ideeën van anderen, versterk je je hersenen, je begrip en je perspectief. Zie anderen niet als concurrenten, maar als mensen met wie je kunt samenwerken, leren en groeien.

Wil jij groepswerk stimuleren?
Het verschil tussen negatieve en positieve interacties is vaak afhankelijk van drie dingen waarnaar je als leidinggevende kunt streven, namelijk:

1. Onbevooroordeeld zijn
   Voor goede interactie en samenwerking moeten mensen openstaan voor ideeën en leren om verschillen te waarderen. Verschillen zijn vaak een bron van conflict. Wanneer je die niet accepteert, ontstaan er spanningen en eilandjes binnen één team. Maar juist de kracht van verschil maakt een team sterk. Onbevooroordeeld naar elkaar luisteren zorgt voor productievere samenwerking. Hoe goed luisteren jullie écht naar elkaar? Actief luisteren is een vaardigheid die je kunt trainen!
   
2. Openstellen van de inhoud
   Wanneer mensen een zakelijke bijeenkomst beginnen met het vragen naar ideeën en interpretaties, met een open oor voor alle suggesties en zonder oordeel of vooraf gevormde verwachtingen, voelen deelnemers zich gewaardeerd en betrokken. Dit verbetert zowel de verhoudingen als de productiviteit. Is jullie spreektijd evenredig verdeeld?
   
3. Onzekerheid omarmen
   Uitdagingen en fouten zijn waardevol om van te leren. Wanneer je je hiervan bewust bent, verandert je kijk op je eigen fouten én die van anderen. Onzekerheid erkennen is een belangrijke strategie voor leidinggevenden. Door kwetsbaar te zijn en toe te geven dat je iets niet begrijpt, nodig je anderen uit om aan te haken.
   Zo ontstaat een leercultuur. Wanneer mensen hun ideeën durven te delen zonder angst voor oordeel, ontstaan de beste oplossingen. Vooral in de zorgsector, waar de zorg steeds complexer wordt, is innovatie cruciaal!

Als L&D-professional heb ik mij verdiept in de kracht van mindset en het versterken van samenwerking. Wil jij een inspiratiesessie of workshop over dit thema? Neem dan hier contact met mij op.